Arıcılık Meslek Standartı

I. MESLEK STANDARDI

Meslek Standardı Nedir?
Meslek Standardı, bir mesleğin gereklerinin kabul edilebilir standardlarda yerine getirilebilmesi için ihtiyaç duyulan asgari bilgi, beceri, tutum ve davranışları gösteren normlardır. Meslek standardları ayrıca, başta çalışanlar, eğitimciler ve işverenler olmak üzere, ilgili bütün kesimlere, bir mesleğin başarı ile yürütülebilmesi için gerekli olan nitelikler ve o meslekte yeterlilik belgesi alabilmek için yapılacak sınavlarda aranacak ölçme ve değerlendirme kriterleri hakkında fikir vermektedir.

Bir Meslek Standardı genel olarak aşağıdaki hususları içermektedir:
* standardın hazırlandığı seviye için yaygın olarak kullanılan mesleki unvan ve tanım,
* bir mesleğin gereklerini uygun olarak yerine getirmek için kişinin yapması gereken görev ve işlemler,
* genel olarak kullanılan araç-gereç ve ekipmanlar,
* bir mesleğin gereklerini uygun şekilde yerine getirebilmek için kişinin sahip olması gereken genel bilgi ve beceriler ile tutum ve davranışlar,
* mesleğin uzmanlık dalları ile birlikte mevcut durumu ve gelecekte göstereceği eğilimler.

Meslek Standardına Neden İhtiyaç Duyuluyor?
Meslek Standardı hazırlanmasının başlıca amaçları:
* işgücü piyasasında, belirli bir meslekte istihdam edilebilmek için işgücünde aranan mesleki yeterlilikleri ortaya koymak,
* işgücü piyasasının ihtiyaç duyduğu mesleki yeterlilikleri ortaya koyarak, eğitim programcılarına müfredat hazırlamada yardımcı olmak,
* kişilerin, sözkonusu mesleki yeterliliklerle donatılmasına yönelik olarak sunulan mesleki eğitim, meslek değiştirme, mesleki ilerleme vb. eğitim hizmetlerine destek vermek,
* eğitim ile işyaşamı arasında sağlam köprüler kurularak, işyaşamının eğitime ilgi, katılım ve katkısını artırmak,
* iş değiştirme ve işe yerleştirme faaliyetlerine yardımcı olmak,
* Türk ekonomisinin uluslararası rekabet gücünün, nitelikli işgücü ile desteklenmesine yardımcı olmak,
* uluslararası normlara uygun, saygın ve güvenilir bir sınav ve belgelendirme sisteminin kurulmasına yardımcı olmak,
* bütün kesimlerce kabul gören mesleki yeterlilik belgelerine sahip işgücünün sayı ve oranını artırmak,
* mesleki yeterlilik belgelerine sahip işgücü istihdamının yaygınlaştırılmasıyla tüketiciye daha kaliteli mal ve hizmet sunulmasına destek vermek,
* mesleki yeterlilik belgesi sahibi nitelikli işgücü hareketliliğini artırmak, ve
* uzun vadede işsizliğin azaltılmasına ve istihdamın geliştirilmesine katkıda bulunmaktır.

Meslek Standardı Nasıl Hazırlanıyor?
Meslek Standardları, MSK'nun uygulama birimi olan ATHB (Araştırma ve Teknik Hizmetler Birimi) tarafından çalışma yaşamını temsil eden çeşitli büyüklükteki (küçük, orta, büyük) işyerlerinden gelen ve bizzat alanda çalışan meslek uzmanları ile sıkı bir işbirliği içinde hazırlanmaktadır. Hazırlanan meslek standardı daha sonra, MSK tarafından önerilen ilgili kuruluşlara gönderilmekte ve görüşleri alınmaktadır. MSK tarafından onaylandıktan sonra ise ilgili tüm tarafların kullanımına sunulmaktadır. Meslek Standardları hazırlanırken, bir yandan Türk işgücü piyasasının ve ekonomisinin gereklilikleri yansıtılmaya çalışılmakta, öte yandan uluslararası gelişmelerin de gözden uzak tutulmamasına çaba gösterilmektedir. Standard hazırlama çalışmalarında, gerek ülke içi gerekse uluslararası alanda yapılmış çalışmalardan, kaydedilmiş gelişmelerden yararlanılmaktadır. Elinizdeki standardın VII'nci ve VIII'nci bölümlerinde uluslararası meslek sistemleri ile karşılaştırma yapılmıştır.
Meslek Standardları genel olarak üç ayrı seviye (1, 2, 3) gözönüne
alınarak hazırlanmaktadır
Seviye 1: Bu seviyede çalışan kişi, mesleğin gerektirdiği rutin ve basit görev ve işlemleri yapabilir.
Seviye 2: Bu seviyede çalışan kişi, geniş veya dar bir meslek alanında, o mesleğin gerektirdiği bir kısmı rutin olmayan ve kompleks nitelikli görev ve işlemleri yapabilir. Bu görev ve işlemleri yerine getirirken bireysel sorumluluk alabilir ya da başkaları ile işbirliği içinde çalışabilir.
Seviye 3: Bu seviyede çalışan kişi, geniş veya dar bir meslek alanında, o mesleğin gerektirdiği çoğunlukla rutin olmayan ve kompleks nitelikli görev ve işlemleri değişik koşullarda yapabilir. Bu görev ve işlemleri yerine getirirken önemli ölçüde sorumluluk alabilir ve kendi başına karar verebilir. Çoğunlukla yanında çalışanları yönlendirir ve denetler.

Elinizdeki meslek standardı 3. seviyedeki bir Arıcı için hazırlanmıştır.
II. UNVAN VE TANIMI

Unvan: Arıcı (Seviye 3)
Tanım: Arıcı, kendi başına ve belirli bir süre içerisinde, arılı kovan hazırlama, ana arı, oğul arı ve arı ürünleri üretme, arı kolonisinin bakım, beslenme, arı ürünleri hasadı, arıcılık araç, gereç ve ekipmanlarının bakım ve onarım işlemlerini yapma bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişidir.


III. ARICI'NIN YAPTIĞI GÖREV VE İŞLEMLER


Arıcı, işletmenin genel çalışma prensipleri doğrultusunda, araç, gereç ve ekipmanları etkin bir şekilde kullanarak, işçi sağlığı, iş güvenliği ve çevre koruma düzenlemelerine ve mesleğin verimlilik ve kalite gerekliliklerine uygun olarak, aşağıdaki görev ve işlemleri yerine getirir.
GÖREVLER, İŞLEMLER
A İş Organizasyonu Yapmak
A01 İş güvenliği ve işçi sağlığına ilişkin önlemleri almak
A02 Arıcılıkla ilgili pazar araştırması yapmak
A03 Arıcılık üretim izni almak
A04 Arılık yeri tespiti yapmak
A05 Arıcılık malzemelerini temin etmek
A06 Koloni kayıtlarını tutmak
A07 Yıllık/mevsimlik üretim planlaması yapmak


B Arıcılık Ekipmanının Bakım ve Onarımını Yapmak
B01 Kovanı tamir etmek
B02 Kovanı boyamak
B03 Kovanı dezenfekte etmek
B04 Çerçeveyi hazır hale getirmek
B05 Çerçeveye temel peteği takmak
B06 Araç, gereç ve ekipmanları steril hale getirmek
B07 Kovanı kurutmak
B08 Kovanı arılığa yerleştirmek
B09 Kovana arılı çerçeve / paket arı koymak
B10 Ana ara değişikliğini yapmak


C Arılı Kovan Hazırlamak
C01 Kovan şurupluğunu yerleştirmek
C02 Arılı çerçevelerin üzerlerini kapatmak
C03 Kovanın kapaklarını kapatmak
C04 Kovan uçuş deliğini kontrol etmek


D Arı Kolonisinin Bakımını Yapmak
D01 Kovana tütsü vermek
D02 Kovanı açmak
D03 Ana arıyı kontrol etmek
D04 Besin kontrolu yapmak
D05 Koloni kondüsyonunu tesbit etmek
D06 Kovana çerçeve eklemek / çıkarmak
D07 Kolonileri birleştirmek
D08 Hastalık ve zararlı kontrolü yapmak
D09 Arı hastalıklarıyla mücadele etmek
D10 Arı zararlılarıyla mücadele etmek
D11 Kovana ballık katı koymak
D12 Ana arı gözünü (memeyi) kontrol etmek
D13 Ana arı ızgarası yerleştirmek


E Arı Kolonisini Beslemek
E01 Arılı kovana şurup / şerbet vermek
E02 Arıya bal vermek
E03 Arıya kek vermek
E04 Arıya rafine edilmiş toz şeker vermek
E05 Arıya polen vermek
E06 Arıya vitamin vermek


F Ana Arı Üretmek
F01 Islah edilmiş anaç arı temin etmek
F02 Erkek arı yetiştirme kovanı hazırlamak
F03 Başlatıcı koloni hazırlamak
F04 Besleyici / bitirici koloni hazırlamak
F05 Aşılama çıtası hazırlamak
F06 Ana arı gözü (memesi) hazırlamak
F07 Larva aşılamak / nakli yapmak
F08 Çiftleştirme kovanı hazırlamak
F09 Çiftleşmeyi sağlamak
F10 Çiftleşme kontrolu yapmak
F11 Çiftleşen ana arıları işaretlemek
F12 Ana arı nakliye kafesi hazırlamak
F13 Ana arıyı nakliyeye hazırlamak


G Arı Kolonisi / Oğul Üretmek
G01 Arılı, yavrulu, ballı çerçeveyi kovana yerleştirmek
G02 İşçi arı paketini (paket arıyı) kovana aktarmak
G03 Oğul arıya çiftleşmiş ana arı vermek


H Arı Ürünleri Hasadı Yapmak
H01 Kovandan balı çıkarmak
H02 Ballı çerçeveyi satışa hazır hale getirmek
H03 Süzme bal elde etmek
H04 Süzme balın dolum işlemini yapmak
H05 Polen toplamak
H06 Balmumu almak
H07 Propolis almak
H08 Arı sütü almak
H09 Arı zehiri toplamak
H10 Arı ürünlerini depolamak


I Arı Kolonisini Nakletmek
I01 Koloniyi nakliyeye hazırlamak
I02 Koloniyi taşıyıcıya yüklemek
I03 Koloniyi taşıyıcıya bağlamak
I04 Koloninin gideceği yere ulaştırılmasını sağlamak
I05 Koloniyi taşıyıcıdan indirmek

J Mesleki Gelişime İlişkin Faaliyetleri Yürütmek
J01 Yanında çalışanlara eğitim vermek
J02 Meslek ile ilgili toplantı,seminer vb. faaliyetlere katılmak
J03 Meslek ile ilgili yayınları, teknolojik gelişmeleri izlemek
J04 Meslek ile ilgili hizmet içi eğitim, işbaşı eğitimi vb. faaliyetlere katılmak

Aşağıda 4. 5. ve 6. bölümlerde yer alan listeler mesleğin geneli ile ilgili olup, mesleğin daha iyi anlaşılması için standarda dahil edilmiştir. Sözkonusu listeler alfabetik olarak hazırlanmış olup, bir işyerinden diğerine değişebilmektedir.
IV. GENEL OLARAK KULLANILAN ARAÇ, GEREÇ VE EKİPMANLAR


Araçlar, Makine ve Ekipmanlar
1. Altimetre
2. Ana arı kafesi
3. Arı kovanı
4. Arı sağım çadırı
5. Arı sütü çerçevesi
6. Arıcı barakası
7. Bal süzme kapları
8. Balmumu el presi
9. Baskül
10. Bıçak
11. Boya fırçası
12. Çekiç
13. Çerçeve delme aleti
14. Çizme
15. Ecza dolabı
16. El arabası
17. El demiri
18. El matkabı
19. Eldiven
20. Eşek arısı tuzağı
21. Fırça
22. Higrometre
23. Izgara
24. Jeneratör
25. Kerpeten
26. Keser
27. Körük
28. Laklı teneke
29. Mahmuz
30. Malzeme çantası
31. Maske
32. Polen kapanı
33. Pompa
34. Propolis kapanı
35. Santrfüj
36. Sır bıçağı
37. Sır tarağı
38. Şurup kazanı
39. Şurupluk
40. Termometre
41. Termos
42. Testere
43. Tornavida
44. Tulum
Gereçler (Malzemeler)
1. Ana arı boyası
2. Arı vitamini
3. Bal
4. Çerçeve
5. Çivi
6. İlaç
7. Kovan boyası
8. Polen
9. Su
10. Şeker
11. Tel
12. Temel petek
13. Vida
14. Yay

V. GENEL BİLGİ VE BECERİLER

1. Araç, gereç ve ekipman bilgisi
2. Arı hastalıkları teşhis ve tedavi bilgisi
3. Arıcılık bilgisi
4. Ballı bitkiler hakkında bilgi
5. Dinleme yeteneği
6. Ekoloji bilgisi
7. El becerisi
8. Flora bilgisi
9. Gıda mevzuatı bilgisi
10. Görsel yetenek
11. İkna yeteneği
12. İlaçlama bilgisi
13. İletişim yeteneği
14. İşyeri çalışma prosedürleri bilgisi
15. Karar verme yeteneği
16. Kayıt tutma yeteneği
17. Malzeme bilgisi
18. Malzeme katalogları/el kitapları bilgisi
19. Mesleğe ilişkin yasal düzenlemeler bilgisi
20. Mesleki teknolojik gelişmelere ilişkin bilgi
21. Mesleki terim bilgisi
22. Öğrenme yeteneği
23. Organizasyon yeteneği
24. Problem çözme yeteneği
25. Satış yeteneği
26. Standart ölçüler bilgisi
27. Temel muhasebe bilgisi
28. Ürün bilgisi

VI. GENEL TUTUM VE DAVRANIŞLAR (1)

1. Araştırıcı olmak
2. Detaylara özen göstermek
3. Dikkatli olmak
4. Esnek çalışmaya yatkın olmak
5. Güvenilir olmak
6. İş disiplinine sahip olmak
7. Kararlı olmak
8. Meslek ahlakına sahip olmak
9. Sabırlı olmak
10. Sorumluluk sahibi olmak
11. Temiz olmaya özen göstermek
12. Titiz olmak
13. Yeniliklere açık olmak
14. Zamanı iyi kullanmak
VII. ULUSLARARASI STANDARD MESLEK SINIFLANDIRMA SİSTEMİ (ISCO-88) İLE KARŞILAŞTIRMA

Elinizdeki "Arıcı Meslek Standardı", ISCO-88 sınıflandırma sisteminde "Arı ve İpek Böceği Yetiştiricileri" ünite grubunda (Ana Grup 6, Alt-Ana Grup 61, Alt Grup 612 ve Ünite Grubu 6123) yer almaktadır.
VIII. AVRUPA BİRLİĞİ'NCE ORTAK KABUL GÖREN
MESLEK PROFİLLERİ İLE KARŞILAŞTIRMA

Avrupa Birliği'nce ortak kabul gören meslek profilleri, kısa adı CEDEFOP olan Avrupa Mesleki Eğitimi Geliştirme Merkezi tarafından hazırlanmaktadır. Ancak, arıcılık mesleği için hazırlanmış bir profil mevcut olmadığından karşılaştırma yapılamamıştır.
IX. MESLEĞİN BUGÜNKÜ DURUMU VE GELECEKTEKİ EĞİLİMLER

IX.I. Türk İşgücü Piyasasında
Türkiye'de binlerce yıllık geçmişi olan arıcılık, topraktan bağımsız oluşu, diğer mesleklerle kıyaslandığında daha az işgücüne gereksinim duyulması, yatırım ve işletme sermayesinin az oluşu, çabuk gelire dönüşebilmesi ve ürün pazarlamanın da hayli kolay olması gibi nedenlerle yaygın bir tarımsal faaliyet alanıdır. Türkiye'nin bitki örtüsü, iklim ve coğrafyası arıcılığa çok uygun olmasına karşın bu kaynaklar yeteri kadar rasyonel kullanılamamakta her yıl binlerce tonluk nektar, bal üretimine dönüşemeden yok olmaktadır. Bu duruma rağmen, Türkiye dünya bal üretiminde 1997 yılı verilerine göre Çin, Amerika Birleşik Devletleri ve Arjantin'den sonra dördüncü sıradadır.
1940'lı yıllara kadar ailelerin sadece kendi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla klasik kovanlarda üretilen bal ve arı ürünleri çeşitli kurum ve kuruluşların planlı çalışmaları sonucu büyük gelişme göstermiş ve günümüzde 3000-4000 adetlik arı kovan kapasitesine sahip işletmeler kurulur hale gelmiştir. Arıcılık ülkenin her tarafına yayılan bir meslek alanı haline gelmiş, bal üretiminin yanında, dünyada oldukça çok aranılan polen, propolis, arı zehiri, balmumu gibi arıcılık ürünlerinin hem gıda hem de ilaç sanayiinde kullanılması mesleğin önemini daha da artırmıştır.
Günümüzde arıcılık mesleğinin, arı ürünleri üreticisi ile ana arı üreticisi olmak üzere iki uzmanlık alanına ayrıldığı görülmektedir. Elinizdeki standard kapsamında arı ürünleri üreticisine ait görev ve işlemler yeralmaktadır. Her iki uzmanlık alanına ait temel bilgiler ve beceriler birbiri ile benzerlik göstermektedir.
Arıcılık mesleği mensupları yakın zamana kadar geleneksel usta-çırak ilişkisi içerisinde yetişirken, az sayıda da olsa Arıcılık Meslek Liseleri ve meslek yüksekokullarında arıcılık bölümlerinin açıldığı görülmektedir. Arıcılık alanında kullanılan bilgi ve teknoloji git gide gelişmekte ve karmaşıklaşmaktadır. Bu nedenle, arıcılık lise dengi okulların programlarına alınarak ülke ihtiyacı kadar arıcı yetiştirilmesi, ayrıca, usta - çırak ilişkisi içerisinde yetişmiş tecrübeli arıcıların kısa süreli, yeni bilgi ve tekniklerin aktarıldığı yoğunlaştırılmış kurslara katılmalarının sağlanması, kurs sonunda bilgi, beceri ve tecrübelerine göre arıcıların belgelendirilmeleri önerilmektedir.

Gelişmiş malzeme ve tekniklerin bu alanda kullanılması arıcıların işlerini kolaylaştırmıştır. Bu kolaylıklar, meslek mensuplarını miktar ve çeşit olarak daha çok üretime sevketmiş ve üretilen arı ürünlerinin kalitesinin artmasını sağlamıştır. Bal ve diğer arı ürünlerinin beslenmede ve sağlık malzemelerinin üretiminde önem kazanmasıyla, iyi yetişmiş ve nitelikli arıcılara olan talebin giderek artacağı düşünülmektedir.

IX.II. Avrupa Birliği'nde
Bu bölümde arıcılık mesleğinin yer aldığı sektördeki genel eğilimler, çalışan işgücünün istihdam durumu, değişen mesleki vasıflar, teknoloji ve organizasyona ilişkin yenilikler ile müşteri talepleri açılarından ele alınmaktadır.
Türk işgücü piyasasındaki durumun anlatıldığı yukarıdaki bölümden farklı olarak bu bölümde, meslekten ziyade mesleğin içinde yer aldığı sektöre ilişkin genel nitelikteki bilgilere yer verilmiştir. CEDEFOP kaynaklarından(2) yararlanılarak özetlenilen bu bilgiler Avrupa Birliği'ne üye ülkeler bazında farklılıklar gösterebilmektedir.
Bu sektördeki vasıflı işçi arz ve talebi, Avrupa Birliği ülkelerinde küçük, orta veya büyük ölçekli işletmelerin ağırlıklı oluşuna göre büyük farklılıklar göstermektedir. İşletmelerin büyüklüğü ise ülkelerdeki koşullara bağlı olarak değişim göstermektedir. Ailelere ait küçük işletmeler ya uzmanlaşmak zorunda kalmış ya da aile reisi bir başka sektörde (sanayi, el sanatları veya turizm gibi) çalışan ve ailenin gelirini destekleyen işletmeler haline gelmişlerdir. Bu nedenle, tarım sektöründe vasıflı işgücü istihdamı talebinde genel bir azalma söz konusudur.

Bu sektörde vasıflı işçi olma yeterliliğini elde eden kişiler kendi işlerini kurma eğilimindedirler. Seri üretim yöntemlerinin kullanılmasıyla, tarım ve bahçecilik sektöründe çalışan vasıflı işçiler, bazı hayvan veya bitkilerin üretiminde giderek daha fazla uzmanlaşmaya başlamışlardır. Öte yandan, daha ileri seviyedeki mesleki gerekliliklerin bir sonucu olarak, verilen eğitimin uzmanlığa yönelik olma özelliği azalarak bilimsel ağırlık artmıştır. Diğer sektörlerde olduğu gibi bu sektörde de mesleki bilgi ve becerilerin bir kuşaktan diğerine aktarılması veya uygulama yoluyla öğretilmesi giderek daha zor hale gelmektedir.
Bu sektörde makine kullanımı ve bilgi/iletişim teknolojilerinin uygulanması, imalat sektörüyle kıyaslanabilecek ölçüde artmıştır. İşyerleri sermaye yoğun bir hale gelmiştir. Satış arttırma ve pazarlamaya yönelik birtakım temel prensiplerin uygulanmasıyla sektörün ticari yönü güçlenmektedir.

Özellikle son yıllarda çevre korunmasına ilişkin yaklaşımlar ve çevreyi koruyan etkinlikler önem kazanmıştır. Tüketici taleplerinin artması ve tüketicilerin sağlıkla ilgili konularda bilinçlenmesinin bir sonucu olarak, doğanın ve bitkilerin korunması için kimyasal katkı maddelerinin ve ilaçların kullanımını mümkün olduğunca en aza indiren üretim yöntemleri giderek önem kazanmaktadır.

Bitkisel ve hayvansal ürünlerin üretiminde, sanayileşmenin bir sonucu olarak kaybolan bir kısmı eski ve denenmiş teknik ve yöntemlerin yeniden ortaya çıkması ve bunların yeni teknolojik olanaklarla birlikte kullanılması gereği, bu sektörde çalışanların sahip olmaları gereken vasıflarla ilgili olarak yeni birtakım talepler doğurmuştur.
AB tarafından tanımlanmış ortak meslek profilleri üye ülkelerin her birindeki farklı durumları yansıtmaktadır. Sadece belirli bitki veya hayvan türlerinin tanımlandığı profillerin yanısıra, hayvan veya bitki türlerinin genelini kapsayan profiller de vardır. Genel kapsamlı profillere daha az rastlanmaktadır. Eğitim alanında çoğunlukla hayvan ve bitki türlerinin geneli ele alınmakta, ancak gerektiğinde özel bir konu veya ürün üzerinde durulmaktadır.
X. MSK YETERLİLİK BELGESİ NASIL ALINIR?

MSK tarafından onaylanmış bir MSK Yeterlilik Belgesi almak isteyen adaylar, yetkisi MSK'ca onaylanmış bir kurumun yapacağı yeterlilik sınavını başarıyla geçmek zorunda olacaktır.
Sınav ve belgelendirme sistemine ilişkin düzenlemeler önümüzdeki dönemde MSK tarafından belirlenecektir.

1. Meslek Analiz Çalışması sırasında, alan uzmanları tarafından genel tutum ve davranışlar sıralanmıştır. Ancak, bu hususlar sınav ve değerlendirmede esas alınmayacaktır.
2. Kaynak: Sellin, Burkart; CEDEFOP, Supplement to the Compendium of occupational profiles at the skilled blue-and white-collar worker level-situation and trends: supply and demand for skilled workers-, Berlin 1995